BOD5 چیست؟
(BOD (Biochemical Oxygen Demand یا همان "اکسیژن خواهی بیوشیمیایی" یک فاضلاب، پساب و یا آب عبارت است از میزان اکسیژن مورد نیاز میکرو ارگانیسم ها در اکسیداسیون بیوشیمیایی مواد آلی موجود در آن. در حقیقت BOD تعیین کننده مقدار اکسیژن مورد لزوم برای ثبوت بیولوژیکی مواد آلی نمونه مورد نظر خواهد بود. هرچه مواد آلی موجود در فاضلاب بیشتر باشد BOD آن بالاتر است.
میكرو ارگانیزم ها برای تجزیه و مصرف مواد آلی موجود در فاضلاب یا پساب و یا هر منبع آبی، نیاز به اكسیژن دارند كه این اكسیژن را از منبع آبی تامین می كنند و بنابراین با مصرف اكسیژن موجب كاهش میزان اكسیژن محلول می شوند و بنابراین هرچه بار مواد آلی بیشتر باشد میزان اكسیژن مورد نیاز جهت تجزیه و مصرف مواد آلی بیشتر است.
BOD مهمترین ابزار سنجش مواد آلی قابل تجزیه زیست شناختی است كه در مورد فاضلاب كاربرد متداول دارد. در این روش مقدار اكسیژن مورد نیاز برای اكسیداسیون مواد آلی فاضلاب توسط باكتری ها به دست می آید. با استفاده از اندازه گیری مقدار اكسیژن مورد نیاز، غلظت مواد آلی موجود در فاضلاب كه قابل اكسیداسیون باكتریایی است به دست می آید.
اگر BOD کم باشد آب پاک و فاقد ارگانیسم است یا آن که ارگانیزم های داخل آب مرده و نیازی به مصرف اکسیژن ندارند . BOD مقدار اکسیژن لازم برای ثبات بیولوژیکی در آب است. اندازه تأسیسات تصفیه بیولوژیکی خصوصاً میزان هوادهی فاضلاب در حوضچه های هوا دهی را می توان با اندازه BOD محاسبه نمود.
اگر BOD آبی ppm 1 باشد تقریباً آب خالص است. آب با BOD تا ppm 5 نسبتاً خالص فرض می شود و وقتی که BOD به بیشتر از ppm 5 برسد خلوص آب مورد تردید قرار می گیرد. اما اگر مقدار BOD از ppm 20 تجاوز کند سلامت عمومی مورد خطر واقع می شود.
علاوه بر آزمایشات BOD، آزمایشات COD نیز معیاری هستند برای تاثیر کاهش اکسیژن حاصل از آلاینده های زائد. در اکثر موارد هر دونوع آزمایش به عنوان سنجش آلودگی مورد تایید قرار گرفته اند. آزمایش B.O.D میزان نیاز اکسیژن در مواد آلوده کننده زیست تجزیه پذیر را تعیین می کند در حالی که آزمایش C.O.D میزان نیاز به اکسیژن آلاینده های زیست تجزیه پذیر به علاوه نیاز به اکسیژن آلاینده های قابل اکسیده شدن غیر زیست تجزیه پذیر را تعیین می کند.
استانداردهای مصوب سازمان حفاظت محیط زیست بر حسب منبع پذیرنده ای كه فاضلاب به آن تخلیه می شود، به قرار زیر است:
تخلیه فاضلاب به آب های سطحی .......................30( لحظه ای 50) میلیگرم بر لیتر
تخلیه فاضلاب به چاه جذبی .............................30( لحظه ای 50) میلیگرم بر لیتر
مصارف آبیاری و كشاورزی ..............................100میلیگرم بر لیتر
به عنوان نمونه در جدول زیر مقادیر BOD5 برخی از انواع فاضلاب های آمده است.
میكرو ارگانیزم ها برای تجزیه و مصرف مواد آلی موجود در فاضلاب یا پساب و یا هر منبع آبی، نیاز به اكسیژن دارند كه این اكسیژن را از منبع آبی تامین می كنند و بنابراین با مصرف اكسیژن موجب كاهش میزان اكسیژن محلول می شوند و بنابراین هرچه بار مواد آلی بیشتر باشد میزان اكسیژن مورد نیاز جهت تجزیه و مصرف مواد آلی بیشتر است.
BOD مهمترین ابزار سنجش مواد آلی قابل تجزیه زیست شناختی است كه در مورد فاضلاب كاربرد متداول دارد. در این روش مقدار اكسیژن مورد نیاز برای اكسیداسیون مواد آلی فاضلاب توسط باكتری ها به دست می آید. با استفاده از اندازه گیری مقدار اكسیژن مورد نیاز، غلظت مواد آلی موجود در فاضلاب كه قابل اكسیداسیون باكتریایی است به دست می آید.
اگر BOD کم باشد آب پاک و فاقد ارگانیسم است یا آن که ارگانیزم های داخل آب مرده و نیازی به مصرف اکسیژن ندارند . BOD مقدار اکسیژن لازم برای ثبات بیولوژیکی در آب است. اندازه تأسیسات تصفیه بیولوژیکی خصوصاً میزان هوادهی فاضلاب در حوضچه های هوا دهی را می توان با اندازه BOD محاسبه نمود.
اگر BOD آبی ppm 1 باشد تقریباً آب خالص است. آب با BOD تا ppm 5 نسبتاً خالص فرض می شود و وقتی که BOD به بیشتر از ppm 5 برسد خلوص آب مورد تردید قرار می گیرد. اما اگر مقدار BOD از ppm 20 تجاوز کند سلامت عمومی مورد خطر واقع می شود.
علاوه بر آزمایشات BOD، آزمایشات COD نیز معیاری هستند برای تاثیر کاهش اکسیژن حاصل از آلاینده های زائد. در اکثر موارد هر دونوع آزمایش به عنوان سنجش آلودگی مورد تایید قرار گرفته اند. آزمایش B.O.D میزان نیاز اکسیژن در مواد آلوده کننده زیست تجزیه پذیر را تعیین می کند در حالی که آزمایش C.O.D میزان نیاز به اکسیژن آلاینده های زیست تجزیه پذیر به علاوه نیاز به اکسیژن آلاینده های قابل اکسیده شدن غیر زیست تجزیه پذیر را تعیین می کند.
استانداردهای مصوب سازمان حفاظت محیط زیست بر حسب منبع پذیرنده ای كه فاضلاب به آن تخلیه می شود، به قرار زیر است:
تخلیه فاضلاب به آب های سطحی .......................30( لحظه ای 50) میلیگرم بر لیتر
تخلیه فاضلاب به چاه جذبی .............................30( لحظه ای 50) میلیگرم بر لیتر
مصارف آبیاری و كشاورزی ..............................100میلیگرم بر لیتر
به عنوان نمونه در جدول زیر مقادیر BOD5 برخی از انواع فاضلاب های آمده است.
برای اندازه گیری میزان BOD5 در یك نمونه فاضلاب، می بایست آن را به مدت 5 روز در محیط كشت مناسب در آزمایشگاه قرار دهند و به همین دلیل آن را BOD5 پنج روزه نیز می نامند.
BOD5 فاضلاب خام برخی از كارخانجات مانند كارخانه الكل سازی می تواند به حدود 8 تا 10 هزار میلی گرم بر لیتر نیز برسد كه نشان دهنده بار آلی بسیار بالا در آن است و در صورت تخلیه به منابع آبی ( با توجه به حجم زیاد فاضلاب این گونه كارخانجات) می تواند بسیار خطرناك بوده و آسیب های جدی به اكو سیستم آبی منبع پذیرنده وارد كند. BOD5 در فاضلاب های بهداشتی خانگی حدود 200 تا 400 می باشد و تخلیه حجم بالایی از این نوع فاضلاب به منابع پذیرنده ( جدای از مشكلات بیماری زایی و تركیبات نیتراته در این فاضلاب ها) می تواند مشكلات زیست محیطی ناشی از كاهش میزان اكسیژن محلول در آب منبع پذیرنده را نیز ایجاد نماید.
با نمونه برداری از فاضلاب و سنجش مقدار BOD5 در آزمایشگاه می توان میزان مواد آلی فاضلاب (بار آلی) را تشخیص داد .
بنابراین اندازه گیری سریع BOD و استفاده از آن برای جلوگیری از بهم خوردن فرایندهای موجود در تصفیه خانه ها به دلایل اكولوژیكی و اقتصادی از اهمیت خاصی برخوردار است.
آلودگی فاضلاب ناشی از مواد خارجی است که وارد آب شده و به صورت معلق یا محلول باعث آلودگی آن و تولید فاضلاب شده اند. بدیهی است هرچه مقدار این مواد در فاضلاب بیشتر باشد، بار آلودگی آن نیز بیشتر خواهد بود. بنابراین اندازه گیری مقدار مواد خارجی فاضلاب کلید اصلی در تعیین مقدار آلودگی و آلایندگی فاضلاب است.
